System zielonych certyfikatów to jedna z zachęt do rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE) w Polsce. Wyjaśniamy, jak działa rynek zielonych certyfikatów, komu przysługują i ile można na nich zyskać.
- System zielonych certyfikatów działa w Polsce od 1 października 2005 r. i jest nadzorowany przez Urząd Regulacji Energetyki.
- Zakup i umorzenie określonej ilości zielonych certyfikatów pozwala podmiotom spełnić wymagania obowiązku OZE.
- W 2025 r. obowiązek umorzenia zielonych certyfikatów wyniesie 8,5%.
- Zielone certyfikaty można kupić lub sprzedać na Towarowej Giełdzie Energii.
Czym jest zielony certyfikat?
Zielone certyfikaty to określenie przekonwertowanych świadectw pochodzenia energii z odnawialnych źródeł. Są to dokumenty wydawane przedsiębiorcom wytwarzającym energię elektryczną m.in. z wiatru, słońca, źródeł geotermalnych, biomasy czy wody (fale, prądy rzek, pływy morskie). Zielone certyfikaty są zbywalne, co oznacza, że mogą zostać sprzedane przedsiębiorstwom energetycznym zobowiązanym do zakupu świadectw na rynku.
Jak funkcjonują zielone certyfikaty?
Dlaczego jednak ktoś miałby sprzedawać lub kupować zielone certyfikaty? Wynika to z obowiązku zakupu energii z OZE nałożonego przez Prawo energetyczne na operatorów systemu przesyłowego (OSP), a także dystrybucyjnego (OSD). Przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną odbiorcom końcowym mają wszak obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia określoną liczbę certyfikatów.
Zielone certyfikaty będące prawami majątkowymi powstają w wyniku konwersji świadectw pochodzenia energii wydawanych przez prezesa URE. Podmiot wytwarzający zieloną energię elektryczną otrzymuje je każdorazowo po zarejestrowaniu ich w systemie Rejestru Świadectw Pochodzenia. Jeden zielony certyfikat jest przyznawany za każdy 1 MWh energii wyprodukowanej z OZE.
Każde z przedsiębiorstw energetycznych może uzyskać zielone certyfikaty samodzielnie, korzystając ze źródeł energii odnawialnej. W praktyce jednak większość firm zajmujących się obrotem energii kupuje je od producentów energii z OZE na Rynku Praw Majątkowych, będącym częścią Towarowej Giełdy Energii (TGE). Zakupione certyfikaty przedstawiane są do umorzenia w drodze decyzji administracyjnej przez prezesa URE.
Jaki jest cel wprowadzenia zielonych certyfikatów?
Zielone certyfikaty to dokumenty, których celem jest wsparcie produkcji energii elektrycznej z ekologicznych źródeł. Jest to część polskich, jak i Unijnych działań związanych z dekarbonizacją miksu energetycznego oraz z ochroną środowiska. Jest to ilościowy mechanizm wsparcia produkcji energii elektrycznej z OZE, działający na zasadzie nagród. Przedsiębiorstwa produkujące czystą energię ze źródeł odnawialnych nagradzane są certyfikatami, co jest niejako odwrotnością certyfikatów emisyjnych.
Minimalny udział energii z OZE jest określony prawnie, zatem w interesie przedsiębiorstwa energetycznego jest inwestycja w ekologiczne źródła, np. fotowoltaikę lub energię wiatrową. W innym przypadku niezbędny jest zakup zielonych certyfikatów na rynku lub uiszczenie opłaty zastępczej. Ceny zielonych certyfikatów w Polsce nie są ustalane odgórnie i podlegają prawom popytu i podaży. Pozytywnym efektem działania systemu sprzedaży zielonych certyfikatów jest nie tylko redukcja emisji gazów cieplarnianych, ale też poprawa jakości powietrza czy uniezależnienie od paliw kopalnych. Wadą – wyższa cena energii elektrycznej.
Kto może pozyskać zielony certyfikat?
Zielone certyfikaty przysługują każdemu przedsiębiorcy, który wytwarza energię elektryczną z odnawialnych źródeł. Są one wydawane na podstawie przekształconych świadectw pochodzenia energii otrzymywanych od prezesa URE. Warunkiem jest jednak to, że pierwsze wytworzenie energii przez daną instalację miało miejsce przed 1 lipca 2016 r. Instalacje założone później korzystają z aukcji OZE, czyli nowego rodzaju wsparcia.
Zielone świadectwa potwierdzają produkcję energii z wody, wiatru, słońca, geotermii czy biomasy i nie obejmują biogazu rolniczego. Energia z tego źródła nagradzana jest błękitnym świadectwem. Okres ważności obu rodzajów świadectw to 15 lat, jednak nie dłużej niż do końca 2035 r.
Procedura pozyskania zakupu zielonego certyfikatu
Świadectwa pochodzenia energii wydawane są przez prezesa URE, więc pierwszym etapem jest złożenie wniosku. Można to zrobić za pośrednictwem operatora systemu dystrybucyjnego (OSD). Wniosek należy wysłać listownie lub złożyć bezpośrednio w biurze operatora, nie później niż 45 dni od zakończenia okresu produkcji. Przekształcenie świadectw następuje automatycznie, gdy zostaną one zarejestrowane w Rejestrze Świadectw Pochodzenia.
Jak wygląda natomiast procedura zakupu? Zielone certyfikaty można nabyć na Rynku Praw Majątkowych bezpośrednio lub poprzez domy maklerskie. Określona liczba certyfikatów jest kupowana przez sprzedawcę energii z góry, na cały okres rozliczeniowy. Możliwe jest jednak dokupienie zielonych certyfikatów w późniejszym terminie.
Czym jest obowiązek OZE dla przedsiębiorstw?
Obligatoryjny poziom udziału energii z OZE w miksie energetycznym przedsiębiorstwa określany jest poprzez rozporządzenia resortów ds. energii. Obowiązek OZE polega na konieczności zakupu odpowiedniej ilości zielonych certyfikatów przez przedsiębiorstwa zajmujące się sprzedażą energii. Świadectwa pochodzenia niezbędne są do umorzenia, czyli zbilansowania określonego poziomu udziału OZE w miksie.
Z roku na rok wyjściowy poziom umorzenia zielonych certyfikatów (19,5%) spadał i w 2024 r. wyniósł zaledwie 5%. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapowiedziało wzrost obowiązku w 2025 r. do 12,5%, jednakże ten pomysł nie doszedł do skutku. Ostatecznie obowiązek OZE w 2025 r. został ustalony na poziomie 8,5%.
Jak można sprzedać zielony certyfikat?
Jeśli dysponujesz zielonymi certyfikatami, możesz sprzedać je na Towarowej Giełdzie Energii i wydzielonym specjalnie do tego celu Rynku Praw Majątkowych. Bezpośrednia sprzedaż jest możliwa dla zarejestrowanych członków giełdy. Podmioty, które nie są członkami TGE, mogą natomiast podjąć współpracę z domem maklerskim posiadającym takie członkostwo. Transakcje realizowane są zarówno w trybie sesyjnym, jak i pozasesyjnym. W tym drugim przypadku obrót wymaga zgłoszenia transakcji na giełdzie. Wytwórca sprzedający zielone certyfikaty musi także pamiętać o opłaceniu podatku dochodowego.
Ile można zarobić na zielonych certyfikatach?
Mechanizm zielonych certyfikatów jest stopniowo wygaszany od 2016 r., jednak dla wielu podmiotów wciąż stanowi dodatkowe źródło dochodu. Wytwórcy energii, którzy wciąż uczestniczą w systemie zielonych certyfikatów, mogą sprzedawać nie tylko energię elektryczną wyprodukowaną z OZE, ale i świadectwa pochodzenia.
Wartość certyfikatów nie jest stała i zależy od podaży i popytu. Wpływ na to ma nie tylko ilość wyprodukowanej energii przez przedsiębiorstwo, ale też procent obowiązku OZE. W 2024 roku wynosił on zaledwie 5%, co przełożyło się na niską cenę certyfikatów. W grudniu 2024 r. średnia cena wyniosła zaledwie 38,85 zł/MWh. Dla porównania w sierpniu 2023 r. cena jednego prawa majątkowego przekraczała 130 zł/MWh.
System certyfikatów to jedna z najstarszych form wsparcia wytwórców energii elektrycznej z OZE. Ostatni projekt rozporządzenia regulującego obowiązek OZE został zaplanowany na lata 2025-2027. Dalsza przyszłość zielonych certyfikatów nie jest znana.
