6 listopada 2024 roku Polskie Sieci Elektroenergetyczne po raz drugi w historii ogłosiły okresy przywołania na rynku mocy. Czym jest ten mechanizm i kiedy się go stosuje?
- Przywołanie na rynku mocy to system zapewniający stabilność i bezpieczeństwo dostaw prądu.
- Procedura polega na utrzymaniu jednostek wytwórczych w gotowości do zwiększonej produkcji prądu.
- Do tej pory w historii polskiego runku mocy miały miejsce tylko dwa przywołania.
Czym jest mechanizm okresów przywołania mocy?
Jednym z kluczowych wyzwań energetyki jest zapewnienie stabilności dostaw energii elektrycznej. Mechanizm okresów przywołania mocy to narzędzie, które wykorzystywane jest w momencie zwiększonego zapotrzebowania na energię. Uruchamiane jest w momencie, gdy standardowa rezerwa mocy jest niewystarczająca i zapotrzebowanie na prąd mogłoby przekroczyć przewidywane moce wytwórcze.
Przywołanie na rynku mocy stosowane jest przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE), czyli operatora systemu elektroenergetycznego. Co się dzieje po ogłoszeniu okresu przywołania? W momencie uruchomienia mechanizmu zakontraktowane jednostki wytwórcze pozostają w gotowości, by w razie potrzeby uzupełnić energię w polskim systemie energetycznym.
Dotyczy to podmiotów uczestniczących w rynku mocy, które zobowiązały się do takich interwencji. Zobowiązania wynikające z umów zawartych z PSE są dodatkowo płatne. Wynagrodzenie przysługuje nawet wtedy, gdy jednostki pozostaną jedynie w gotowości i nie będą zmuszone do dostarczania dodatkowej energii. W środę 6 listopada 2024 r. okres przywołania trwał od 16:00 do 19:00. Okres ten ogłaszany jest co najmniej na osiem godzin przez planowanym momentem wzmożonej gotowości.
Jak procedura przywołania mocy chroni system energetyczny?
Procedura przywołania mocy jest jednym ze sposobów na zwiększenie elastyczności systemu energetycznego. Wsparcie wytwórców objętych obowiązkami mocowymi zapewnia bezproblemowe działanie sieci energetycznej w Polsce, nawet w momencie, gdy konwencjonalne źródła prądu są niewystarczające.
Dzięki przywołaniu mocy utrzymywana jest stabilność systemu, a ryzyko blackoutu znacznie się zmniejsza. Jednocześnie mechanizm ten pozwala uniknąć bardziej drastycznych środków zaradczych, np. ograniczeń w dostarczaniu energii czy wyłączania najbardziej energochłonnych gałęzi przemysłu.
Czym jest spowodowana zbyt niska moc w systemie energetycznym?
Konieczność zagwarantowania stabilności systemu energetycznego poprzez przywołanie na rynku mocy ma miejsce w kilku przypadkach. Niedostatki energii w Polsce są rzadkie i najczęściej udaje się je uzupełnić w inny sposób, jednak w niektórych sytuacjach mogą mieć miejsce. Niska moc w systemie energetycznym może wynikać z prozaicznych sytuacji, np. planowych wyłączeń, związanych z pracami konserwacyjnymi. Te jednak prowadzone są zazwyczaj w momencie, gdy mamy nadwyżki mocy.
Większym zagrożeniem są więc sytuacje, nad którymi PSE nie ma kontroli. Powodem niedoborów mogą być chociażby awarie infrastruktury po ekstremalnych zdarzeniach pogodowych. Przywołanie mocy może być konieczne także w momencie nagłego wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną. W dobie popularności elektrycznych źródeł ogrzewania domu (np. pompa ciepła, kocioł elektryczny, promienniki na podczerwień) trzeba się liczyć ze zwiększeniem zużycia prądu podczas mroźnych dni.
Podmioty przywoływane mogą okazać się pomocne także w momentach niskiej produkcji energii z OZE. Niskie nasłonecznienie czy niewystarczającą prędkość wiatru da się przewidzieć wcześniej, więc gotowość do realizacji swoich obowiązków przez jednostki wytwórcze jest ważnym zabezpieczeniem.
Jak odbiorcy mogą pomóc w momentach wysokiego zapotrzebowania na moc?
Praca systemu elektroenergetycznego zależy jednak nie tylko od wytwórców, ale i odbiorców energii. Jeśli zapotrzebowanie jest większe od prognozowanego, odbiorcy mogą je ograniczyć. Jest to szczególnie ważne w szczytowych godzinach, gdy zużycie prądu bywa największe. W dłuższej perspektywie dobrym rozwiązaniem jest inwestycja w modernizację własnego domu i wymiana najbardziej energochłonnych urządzeń na te o mniejszym poborze prądu.
Wyjątkiem są odbiorcy objęci umowami mocowymi. Funkcjonują oni jako jednostki redukcji zapotrzebowania i mają zobowiązania wynikające z zawartych umów. Odbiorcy z tej kategorii w okresie przywołania mocy muszą ograniczyć zużycie energii elektrycznej.
Historyczne okresy przywołania na rynku mocy
Do tej pory w historii polskiej energetyki miały miejsce tylko dwa przywołania. Pierwsze z nich obowiązywało 23 września 2022 r. między godziną 19:00 a 21:00. Wszystkie jednostki były w stanie dostarczyć odpowiednią moc do systemu, zatem ograniczenia w poborze nie były konieczne. Suma obowiązków mocowych wyniosła wówczas 23,31 GW, natomiast zapotrzebowanie osiągnęło maksymalnie 20,58 GW.
Drugi raz w historii taka sytuacja zdarzyła się 6 listopada 2024 r. Tym razem przewidywania były wyższe, bowiem zakładały zapotrzebowanie na poziomie od 21,35 GW do 21,81 GW. Z tego względu zaplanowano dodatkową rezerwę, która zwiększyła sumę obowiązków mocowych do 22,74 GW. Cały okres upłynął bez utrudnień i nie miał wpływu na odbiorców indywidualnych energii elektrycznej.
Czy w okresie przywołania mocy grozi nam blackout?
Przywołania na rynku mocy są bardzo rzadkie, dlatego wielu osobom mogą wydawać się niepokojące. W rzeczywistości jednak widmo blackoutu lub innych sytuacji kryzysowych jest minimalne. Przywołanie jest jedynie zapobiegawczym zabezpieczeniem, a oprócz niego funkcjonuje wiele innych środków zaradczych. Dopiero po wykorzystaniu wszystkich możliwości może wystąpić bezpośrednie zagrożenie blackoutem.
Jakie są inne metody ochrony przed blackoutem?
Istnieje wiele metod ochrony przed blackoutem. Gdy dojdzie do awarii jednostek wytwórczych lub gdy zapotrzebowanie jest bardzo duże, można m.in.:
- zwiększyć moc generowaną w funkcjonujących jednostkach,
- uruchomić stare, najbardziej emisyjne bloki węglowe, które na co dzień nie są używane,
- przesunąć terminy zaplanowanych remontów elektrowni,
- skorzystać z elektrowni szczytowo-pompowych,
- wykorzystać stopnie zasilania i wprowadzić ograniczenia dla odbiorców przemysłowych o mocy umownej powyżej 300 kW,
- importować energię z zagranicy.
Jak widać, przywołanie na rynku mocy nie jest ostatecznością i nie trzeba się go obawiać. W uspokajającym tonie utrzymany był także komunikat PSE przed 6 listopada:
"Ogłoszenie okresów przywołania na rynku mocy nie będzie miało wpływu na odbiorców indywidualnych i nie pociąga za sobą żadnych utrudnień dla odbiorców energii elektrycznej, z wyjątkiem odbiorców uczestniczących w rynku mocy i posiadających zobowiązania wynikające z zawartych umów".
Twoja firma powinna postawić na niezależność energetyczną
Jeśli prowadzisz firmę, możesz dodatkowo zabezpieczyć się przed nieprzewidzianymi wydarzeniami. Wysoką niezależność energetyczną zapewnia inwestycja w OZE i magazyny energii. Własny prąd z fotowoltaiki lub elektrowni wiatrowych zasili najważniejsze urządzenia, a dodatkowo pozwoli ograniczyć koszty energii.
Oprócz tego warto zoptymalizować zużycie prądu w firmie i wybrać tańszego sprzedawcę energii. Dzięki tym działaniom Twoja firma może zyskać większą kontrolę nad wydatkami i uniezależnić się od wahań na rynku energetycznym.
